Anabilim Dalımızın Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesinde Lisans Düzeyinde Verdiği Etik Dersleri (1-3 Kasım 2013 tarihinde 8. TBD Sağlık Bilimlerinde Etik Eğitimi Sempozyumunda sözlü bildiri olarak sunulmuştur)

• 2013-2014 Akademik Yılı ÖNCESİ

Anabilim Dalımız 1998 yılında kurulmuş ve aynı yıl lisans eğitimine ilk üç yılda 10’ar saatlik derslerle başlanmıştır. Dördüncü yıl genel cerrahi stajlarında iki saatlik cerrahi etik dersleri eklenmiştir. Ayrıca 2004-2005 akademik yılından itibaren Tıp Eğitimi ve Bilişimi Anabilim Dalı tarafından başlatılan İyi Hekimlik Uygulamalarının temel bileşenlerinden biri olan “Etik ve Profesyonel Değerler” oturumlarında da tıp etiğinin temel konuları yer almaktadır.

Bologna sürecine geçiş çalışmalarıyla birlikte 2013-2014 akademik yılında gerçekleştirilmek üzere eğitim programında değişiklikler yapılmış, lisans eğitiminde zorunlu derslerin bir kısmı azaltılmış bununla birlikte yeni seçmeli dersler ve stajlar eklenmiştir.

HÜTF’nde verilen Tıp Tarihi ve Etik Derslerinin amacı öğrencilerin, geleneksel tıbbın hasta merkezli değerlerini tanımasını, saygılı ve insani hasta bakıma hazırlanmasını, araştırma ve tartışma yoluyla yaşamın tüm evrelerindeki tıbbi uygulamalarda ve araştırmalarda sık karşılaşılan etik konu ve sorunları, korunacak etik değerleri ve uygun çözüm yöntemlerini tanımasını, gelişen teknolojinin sağlık bakımda yarattığı ve yaratabileceği sorunları fark etmesini, etik çatışmaların çözümünde ilgili tüm taraflarla aktif ilişki içinde rol almasını sağlamaktır.Bu amaca ulaşmak için Anabilim Dalımız tarafından lisans düzeyinde verilen derslere lisans programından ulaşabilirsiniz.

HÜTF'nde verilen Dönem 1 Tıp Tarihi dersinin öğrenim hedefleri:

• Öğrenci, tıp tarihi dersinde, tarihi olayları değerlendirirken neden-sonuç ilişkilerini görebilme ve geçmişle bugünü değerlendirirken, geleceği de öngörebilme, tarihte yöntem bilgisini, tıpta yöntem bilgisine dönüştürebilme becerisi kazanabilmeli.
• Klinik eğitime hazırlanırken,metodolojik düşünme yeteneği kazanmalı ve hastalığın da bir “süreç” olduğunu ve onda da “sorun çözme” yöntemlerinin geçerli olduğunu görebilmeli.
• Karşılaştırmalı tarih anlayışıyla, olaylara ve olgulara değişik açılardan bakabilme tutum ve becerisini kazanabilmeli.
• Tıp öğrencisi, meslek yaşantısında hekim olarak yapacağı uygulamaların, kullandığı ileri tıbbi teknolojilerin tarihsel gelişim süreçlerini bilerek, bunları özümseyebilmeli, neden ve niçinlerini sorgulayabilmeli, hekimin yalnızca bir teknik uygulayıcı değil, neden ve sonuçları öngörebilen ve sorgulayan bir bilim insanı olduğunu kavrayabilmeli.
• Tarihsel kimliğin aynı zamanda etik değerlerin oluşmasında da önemli bir etken olduğunun farkına varabilmeli, tıbbın gelişiminin kilometre taşlarını bilmenin bir yandan çağdaş tıp bilgisinin sağlam temellere oturtulmasını sağlayan, diğer yandan mesleki bir kimlik kazandıran ve kendi etik değerlerinin oluşmasında, etik duyarlılıkların artmasında ve etik bilinçlerinin geliştirilmesinde önemli bir etken olduğunu değerlendirebilmeli.
• Eskiçağlardan günümüze kadar hastalık-sağlık-hasta-hekim-tedavi kavramlarının geçirdiği temel aşamaların bilimsel düşünce tarihi içinde gözden geçirilmesiyle; düşünce tarihindeki gelişmeler ile tıptaki gelişmeler arasında bağlantı kurabilme becerisini geliştirebilmeli ve bu kavramlara ilişkin eleştirel bakış yeteneğini kazanabilmeli.
• Klinikteki uygulamalar sırasında ahlaki/etik açıdan doğru kararlara ulaşabilmek için, insan düşüncesinin geçirdiği değişimleri ve farklı yöntemleri tanımanın yanında, meslek tarihi bilgisinin, bireysel gelişimi üzerindeki etkisini kavrayabilmeli.
• Tıbbi uygulamalarda hekim kimliğine uygun profesyonel tutumları ve bu değerlerin gelişim süreçlerini tanımlayabilmeli.

Dönem 2 Tıp Etiği dersinin öğrenim hedefleri:

• Öğrenci etik, biyoetik, sağlık etiği, tıp etiği kavramlarını ve ayrımlarını kavrayabilmeli, etik temellendirmede başvurulan temel biyoetik kuramların genel özelliklerini bilmeli.
• Hekim kimliğinin ayrılmaz parçası olan ve iyi hekimliğin temelini oluşturan erdemleri tanımalı ve içselleştirmeli, hekim hasta ilişkisi ve iletişimi ile ilgili temel modelleri tanımalı, en güncel ve geçerli yaklaşım olan müzakereci modeli kavramalı, tartışmalı ve benimsemeli. • Biyoetiğin temel ilkelerinden yararlılık ve zarar vermeme ilkelerini kavramsal düzeyde öğrenmeli, uygulamalı etik alanında bu ilkelerin tıbbi uygulamalarda belirleyiciliğini, bu ilkelere uygun hekim yaklaşımını, bu ilkelerin karar süreçlerine nasıl dahil edilmesi gerektiğini kavrayabilmeli.
• Özerkliği saygı ilkesinin kavramsal gerekçelendirilmesini bilmeli, sır saklama ve mahremiyete saygı göstermenin önemini kavramalı, bunların gerektirdiği mesleki tutumları benimsemeli, hastaların özerkliğinin güvencesi olan aydınlatılmış onam uygulamasının gerçekleştirilmesi için gereken tüm temel bilgileri öğrenmeli.
• Adalet ilkesinin felsefi temellerini kavramalı, elde ettiği kavramsal bakış ile sağlık hizmetlerinin sunumunda, sınırlı kaynakların dağıtımında yaklaşımları, küresel, yerel, kurumsal ve klinik düzeyde karşılaşılan güçlükleri öğrenmeli, nedenleri ve çözüm seçenekleri üzerine düşünmeli, tartışmalı, bu

Dönem 3 Klinik Etik dersinin öğrenim hedefleri:

• Yaşamın sonunda ortaya çıkan etik sorunları öğrenmeli, tedavi sonlandırılması, canlandırmama emri, hekim yardımlı intihar ve ötanazi konusunda temel bilgileri edinmeli, etik açıdan tartışılan yönlerini farketmeli, bu başlıkları hasta, aile, sağlık çalışanları, sosyal destek görevlilerini içine alacak bütüncül bir bakışla kavramalı.
• Klinik uygulamada etik açıdan zor durumlarla karşılaşılabileceği ile ilgili farkındalık kazanmalı, böyle durumlarda karar verme sürecinde başvurulabilecek yaklaşımlardan “dört gözeli karar verme yönteminin” aşamalarını, her gözede korunan ilke ve değerleri, düşünmeye yol gösterecek soru ve bakış açılarını kavramalı.
• Yaşamın başlangıcına ilişkin karşılaşılan etik sorunları öğrenmeli, yardımcı üreme teknolojileri, anne ve fetus hakları, taşıyıcı annelik, ovum ve sperm bağışı gibi çeşitli başlıkların etik boyutları ile ilgili farkındalık kazanmalı, öne sürülen farklı görüşleri kavramalı.
• Araştırma ve yayın etiğinin tıbbın gelişimindeki vazgeçilmez yerini ve önemini kavramalı, bilim etiği ilkelerini, bilim insanının erdemlerini benimsemeli, araştırma ve yayın etiği ile ilgili etiğe aykırı tutum ve davranışlar ile ilgili farkındalık kazanmalı, etik kurulların niteliklerini, araştırma ve yayın etiğinde değerlerin korunmasında oynadıkları kritik rolü bilmeli.
• Öğrenci, tıbbi girişimleri düzenleyen uluslararası ve ulusal normatif metinleri tanımalı, yol göstericiliğe ihtiyaç duyduğunda bunlara başvurması gerektiği ve nasıl ulaşacağını bilmeli, bu düzenlemelerden doğan hekimlerin yasal sorumluluğunu, türlerini ve bunlarla ilgili mevcut işleyişi kavramalı.
• Organ nakilleri uygulamaları ile ilgili temel kavramları, organ temin politikalarını, organ naklinin sosyo-kültürel boyutlarını öğrenmeli, canlı ve kadavra vericiler ile ilgili etik sorunlar, organ ticareti gibi etiğe aykırı davranışlar hakkında farkındalık kazanmalı, temin edilen organların adil paylaşımının etik boyutlarını tartışabilmeli.
• Genetik teknolojilerin tıpta yarattığı dönüşümü kavramalı, genetik tanı ve danışmanlık, tarama testleri, kök hücre çalışmaları, klonlama ile ilgili etik tartışmaları kavramalı, genetik ile ilgili uluslararası bilimsel ve etik düzenlemeleri tanımalı.
• Hasta haklarının koruduğu değerleri, içeriğini, gelişimini ve yer aldıkları ulusal ve uluslararası düzenlemeleri öğrenmeli, bu hakların yaşama geçirilmesinde sağlık çalışanlarına düşen sorumluluğu kavramalı, yaşama geçirilmesi önündeki engelleri, yaşanan etik sorunları tartışmalı.